Բարդ նախադասություն

348. Ա ևԲ խմբերի նախադասությունները համեմատի՛ր: Յուրաքանչյուր նախադասության մեջ քանի՞ ստորոգյալ կա:

            Ա. Հին ժամանակներում առագաստանավը շատ կարևոր փոխադրամիջոց էր             համարվում:
            1862 թվականին առագաստանավերով մրցելու կանոններ մշակվեցին:
            Նրան շատ է հետաքրքրում առագաստանավային սպորտը:
            Արդեն տասնվեցերորդ դարում գեղասահքի սիրահարներ կային Հոլանդիայում:

349. Նախադասություններն ավարտի՛ր: Առաջադրանքը հնարավո՞ր է կատարել՝ առանց ստորոգյալ ավելացնելու:

            Աքլորներն իրար բզկտում էին, որովհետև գիժ են
            Սարսափելի փոթորկից նավը շուռ կգար, եթե կպներ
            Փողոցում երեխաներից բացի մարդ չկար, ուրեմն շատ շոգ է
            Քանդակագործը գիշեր ու զօր աշխատում էր, երբ բոլորը քնած էին
            Լավ եղանակին այնտեղ էի տանում շնիկիս, որ ման տաի

351. Ինքդ անուններ գտի՛ր և տրված նախադասությունը լրացրո՛ւ:

            Նախորդ վարժության Ա խմբում պարզ համառոտ նախադասություններ են, որովհետև պարզ ընդարցակ էին:

1․ Ինչո՞ւ էր Չալանկը ամռան օրերին տանջվում ճանճերից։
Որովետև նրա ականնևները ու բոչը կտրել էին։
2․ Փորձիր հիշել շան հետ կապված որևէ հետաքրքիր պատմություն և համառոտ գրել դա։

1.Խաղաղ օվկիանոսի հսկա ութոտնուկի քաշը կարող է հասնել գրեթե 300 կգ: Բայց միայն հազվագյուտ հաջողակներն են դա տեսնում. Խաղաղ օվկիանոսի ութոտնուկը գերադասում է ավելի խոր տեսարան և իրեն լավ է զգում ավելի քան 1500 մ խորության վրա:

2. Ութոտնուկը 90% մկաններ է և ունի երեք սիրտ: Քանի որ ութոտնուկները ոսկորներ չունեն, նույնիսկ դրանց մեծ մասը կարող է հեշտությամբ փչել 25 կոպեկ մետաղադրամի չափը:

3.Գոյություն ունեն ութոտնուկի մոտ 300 տեսակ:

4. Ութոտնուկները, ինչպես մողեսները `պոչը, վտանգի դեպքում կարողանում են գցել իրենց թևերը, այնուհետև աճեցնել նորերը: Բայց որոշ դեպքերում կենդանիները ինչ-ինչ պատճառներով ուտում են իրենց սեփական թիրախները: Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ սա սովից կամ սթրեսից չի բխում, այլ որոշակի վարակի պատճառով, որը կենսաբանները դեռ չեն կարողացել որոշել:

5.Ութոտնուկները վատ պաշտպանված են գիշատիչներից, բայց նրանք կարողանում են օգտագործել իմպրովիզացված նյութեր ՝ պաշտպանությունն ուժեղացնելու համար: Amphioctopus marginatus- ը, որը կոչվում է «Կոկոսի ութոտնուկ», սովորել է օգտագործել կոկոսի ընկույզի կեղևը որպես տնակ, որտեղ անհրաժեշտության դեպքում կարող եք թաքցնել: Եթե ​​ընկույզ չկա, ապա կենդանիները օգտագործում են ցանկացած հարմար կոնտեյներ, օրինակ ՝ պլաստիկ շշի մի կտոր: Նրանք գտնում են իրենց գտածոնները երկու թիրախներով, իսկ մնացածը օգտագործում են շարժման համար. Նրանք քայլում են ներքևի մասում: Դա շատ զվարճալի է թվում.

6.Ութոտնուկներն ունեն 9 ուղեղ `գլխի մեկ նյարդային հանգույց և յուրաքանչյուր թիրախի հիմքում ութ գանգլիա: Եվ դա, կարծես, օգնում է. Օվկիանոսների մտավոր ունակությունները դարձել են լեգենդար: Օրինակ, Սիեթլի ակվարիումի մի հսկա ութոտնուկ իմացավ, թե ինչպես կարելի է բացել մանկական սննդի շշեր, որոնք փոքր երեխաները չեն կարողանում բացել (կափարիչով կա պաշտպանություն): Բիլայը ծախսում է ընդամենը հինգ րոպե մեկ շիշ բացելու համար:

7.Ութոտնուկները կարող են արագ փոխել ոչ միայն գույնը, այլև մաշկի հյուսվածքը: Այնուամենայնիվ, մեկ տեսակ ամենից հաջողվում է բոլորին `մոդելավորված ութոտնուկ Thaumoctopus mimicus, որը հանդիպում է հիմնականում Հարավարևելյան Ասիայի ջրերում (հայտնաբերվել է միայն 1998 թ.): Իմիտատորները ի վիճակի են պատճենել ավելի քան 15 այլ կենդանիների արտաքին տեսք և վարք ՝ սկսած խայթոցներից և ծովային օձերից մինչև ծովախեցգետիններ: Գիշերակացները զարմացած են կորչում ՝ գտնելով ութոտնուկը ՝ աչքի չընկնող որսի փոխարեն:

8.Կանանց ութոտնուկը կարող է դնել 100 հազար ձու, բայց ծնված ութոտնուկների միջին թիվը ընդամենը 80 է:

9.Բոլոր ութոտնուկները թունավոր են, բայց միայն մեկ տեսակ `կապույտ հովանոց (ներառում է չորս ենթատեսակ), վտանգավոր է մարդկանց համար և պատասխանատու է առնվազն երկու մարդու մահվան համար: Կապույտ գույնի ութոտնուկը չի նայում բոլորին սպառնալիքից, քանի որ դրա չափը — երեխան մեծանում է ընդամենը 4-5 սանտիմետր: Շագանակագույն բծերը ցրված են դեղնավուն մաշկի վրա, որոնցից յուրաքանչյուրում կա վառ կապույտ օղակ: Բայց դա ավելի լավ համարեք հեռվից: Ահազանգված, վախեցած ութոտնուկը ներխուժում է հարձակման, այդ թվում ՝ մի տղամարդ: Կապույտ հովանոցներով ձվաբջիջները տարածվում են հիմնականում Ավստրալիայի ափերից դուրս:

10. Մեծահասակ կին ութոտնուկը ունի յուրաքանչյուր 28 արգանդի ներծծման բաժակ: Յուրաքանչյուր ներծծման բաժակը պարունակում է հազարավոր քիմիական ընկալիչներ, որոնք զգայուն են ինչպես համի, այնպես էլ դիպչելու համար:

323․ Նախադասություններրի գլխավոր անդամներն ընդգծիր, մյուս անդամներն ինչպե՞ս կանվանես։

Ամենահին բառարանը Սիրիայում է հայտնաբերվել:
Աշխարհի ամենաերկար փողոցը Բուենոս Այրեսում է:
Մոլորակի հազվադեպ հիվանդությունը է կոչվում ծիծաղի հիվանդություն: Հիվանդացածներից ոչ մեկը չի փրկվել:
Ամենից թանկ գիրքը 1455 թ. Գուտեմբերգն է տպագրել։ Այդ գրքի մեկ օրինակի համար 1926 թ. Մի մարդ երեսունհինգ հազար դոլար է վճարել:

325․ Գրիր գլխովոր անդամները․ գործողություն կատարողին նշիր դեղին, իսկ նրա կատարած գործողությունը՝ կապույտ։

Այս դեպքը Հարավային Անգլիայում է պատահել: Մի ծեր հոգևորականի աղքատիկ տանը առնետ է հայտնվում: Առնետն մշտապես է ելումուտ անում մարդու տուն։ Տանտերը սովորում է նրան և երկուսն ընկերանում են: Մի գիշեր ծեր հոգևորականը վեր է թռչում խորունկ քնից։ Առնետը կծել էր նրա այտը: Սկզբում մարդը զայրանում է դավաճան կենդանու վրա։ Հետո տեսնում է վառվող վարագույրները։ Նա հասկանում է, որ իր փայտե տնակը հրդեհ է ընկել:

Տունն էլ ամբողջությամբ կայրվեր, եթե բարեկամ առնետը չլիներ ու այտը չկծեր:

329. Նախադասությունն ընդարձակիր՝ինչպիսի՞կամո՞րհարցերինպատասխանող բառերկամ բառակապակցություններավելացնելով:

            Օրինակ՝
Կինը հարցրեց: — Երիտասարդ կինը հարցրեց:

                                Լայնեզրգլխարկով կինը հարցրեց:

            Շունը մտավ:Մեծ շունը մտավ
            Սիրտը քար է: Քարի սիրտը քար է։
            Հայրն ընկեր է: Բարձրահասակ հայրն ընկեր է։
            Երկիրը պտտվում է: Բարձր երկիրը պտտվում է։

331. Նախադասություննընդարձակի՛ր՝ավելացնելովո՞ւմկամի՞նչըհարցերինպատասխանողբառերկամ բառակապակցություններ:

            Մարդն ամբողջ կյանքում սիրում է:
            Առավոտյան անտառում որսորդները գտել են:
            Հեռուներից վերադարձած մարդը կարոտով գրկեց:
            Հանկարծ իր կողքին տեսավ:

332. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ո՞ւմկամինչի՞հարցերինպատասխանողբառերկամ բառակապակցություններավելացնելով:

            Մարգերը ջրվեցին:
            Քույրը երաժիշտ է:
            Նկարն անհետացել էր:
            Մոխիրը տաք է:

333. Նախադասություննրնդարձակի՛ր՝ե՞րբ, երբվանի՞ց, որքա՞նժամանակ, մինչևե՞րբհարցերինպատասխանողբառերկամբառակապակցություններավելացնելով:

            Մի տարօրինակ ճռռոց եմ լսում:
            Իմ կարծիքն ասել եմ:
            Գնաց, գնաց, հասավ մի քաղաքի:
            Ծաղրածուն գլուխ տվեց ու հեռացավ:
            Նավաստին բաց ծով էր դուրս եկել:
            Ծովն արդեն փոթորկել էր:
            Թռչունները չվելու էին:

317. Կետերը փոխարինի՛ր ո՞վ հարցին պատասխանող բառով, որը դեմքով ու թվով համաձայնի ստորոգյալին (բային): Դեմքով ու թվով ստորոգյալի հետ համաձայնող անդամին ի՞նչ անուն կտաս:

            Դավիթ (ո՞վ) առայժմ մրցակից չունես:
            Բայց նա (ո՞վ) շուտով կհայտնվի:
            Ես (ո՞վ) ամեն ինչ արել եմ նրա գալուստն արագացնելու համար:
            Առանց արժանի մրցակցի դու (ո՞վ) չես կարող ավելի ուժեղ ու համարձակ          դառնալ:
            Դավիթն (ո՞վ) է լինելու քո օգնականը:
            Դավիթ (ո՞վ) էլ, իհարկե, նրա՛ն ես օգնելու:

318. Փակագծում տրված բայերը եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՞ր (պահանջվող ձևն ինչպե՞ս գտար):

            Մեր աղմկոտ, ուրախ փողոցի երեխաները երբեմն ծաղրել (էր, էին) նրան: Նա ինչ-որ փորձարարական արհեստանոցում աշակերտ (էր, էին): Ես (գիտեի, գիտեինք), որ նա այնտեղից հաճախ զանազան լուծույթներ ու փոշիներ (էր, էին) բերում ու ինչ-որ փորձեր անում՝ մրոտելով տատիկի տունը:

320. Նախադասություններում ընդգծիր գործողություն կատարողին և նրա կատարած գործողությունը։

1. Կետերը ջրի տակ երկար են մնում:
2. Ծովային կրիաները ջրի տակ դիմանում են երեք ժամ և ավելի:

308. Տրված նախադասություններից հերթով բառեր հանի՛ր այնպես, որ ամեն անգամ պահպանվի նախադասությունը:

            Օրինակ՝

Տիրակալն իր սիրելի անտառի հարազատ խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը սիրելի անտառի հարազատ խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը սիրելի անտառի խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը անտառի խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը հիշեց:
Հիշեց:

            Ամառային արեգակը շիկացրեց բազմահարկ տների պատերը:
Արեգակը շիկացրեց բազմահարկ տների պատերը:
Արեգակը շիկացրեց տների պատերը:
Արեգակը շիկացրեց պատերը:
Արեգակը շիկացրեց:
Շիկացրեց։
            Հետո այդ հսկայական արձանը տեղափոխեցին գետափ:
Հետո այդ արձանը տեղափոխեցին գետափ:
Այդ արձանը տեղափոխեցին գետափ:
Արձանը տեղափոխեցին գետափ:
Տեղափոխեցին գետափ:
Տեղափոխեցին։
            Հռչակավոր ճարտարապետի հանճարը միայն ճարտարապետությամբ    չսահմանափակվեց:
Հռչակավոր ճարտարապետի հանճարը ճարտարապետությամբ չսահմանափակվեց:
Ճարտարապետի հանճարը ճարտարապետությամբ չսահմանափակվեց:
Հանճարը ճարտարապետությամբ չսահմանափակվեց:
Հանճարը չսահմանափակվեց:
Չսահմանափակվեց:
            Սերունդները երկար հիշեցին նաև այդ մեծ գիտնականին:
Սերունդները հիշեցին նաև այդ մեծ գիտնականին:
Սերունդները հիշեցին այդ մեծ գիտնականին:
Սերունդները հիշեցին մեծ գիտնականին։
Սերունդները հիշեցին գիտնականին։
Սերունդները հիշեցին։
Հիշեցին։
            Աշխարհը հնազանդորեն փռվեց Ալեքսանդրի ձիու ոտքերի առաջ:

Աշխարհը հնազանդորեն փռվեց ձիու ոտքերի առաջ:
Աշխարհը փռվեց ձիու ոտքերի առաջ:
Աշխարհը փռվեց ոտքերի առաջ:
Փռվեց ոտքերի առաջ:
Փռվեց։

309. Յուրաքանչյուր նախադասության մեջ թո՛ղ այնպիսի մի բառ, որ նախադասությունը պահպանվի:

            Դու շատ հեռվից եկար:Եկար:
            Մենք արդեն հուսահատ սպասում էինք:Սպասում էինք:
            Դուք պայմանը մոռացե՞լ էիք:Մոռացե՞լ էիք։
            Ի՜նչ լավ ժամանակ հասար:Հասար։
            Անտա՛ռ, ուրա՛խ խշշա աշնան քամուց:
Խշշա։
            Նա քեզ կանչում է:
Կանչում է։
            Դու ինչո՞ւ չես լսում:

Չես լսում։

312. Ստորոգյալն ինչո՞ւ է նախադասության գլխավոր անդամ:
Ենթական ենթարկվում է ստորոգյալին։

313. Փակագծում տրված գոյականները եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր (պահանջվող ձևն ինչպե՞ս գտար):

Ես գտա ստորոգյալի եզակի կամ հոգնակի լինելով։

            (Շունը, շները) հաչում են: — Շները հաչում են։
            (Մարդ, մարդիկ) անցավ: — Մարդ անցավ:
            (Մեքենան, մեքենաները) սլանում էր: — Մեքենան սլանում էր:
            (Ընկերդ, ընկերներդ) կանչեցի՞ն: — Ընկերներդ կանչեցի՞ն:

314. Փակագծում տրված գոյականները եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր (պահանջվող ձևն ինչպե՞ս գտար):

            Երբ (շոգ, շոգեր) է լինում, (փիղը, փղերը) կնճիթով վերից վար ջրում է իրեն, հետո էլ ավազ է ցանում վրան, իբրև սրբիչ: (Փիղը, փղերը) հոտերով են շրջում: Նրանց առաջնորդում է ծեր ու իմաստուն (փիղը, փղերը): Հոտոտելիս (նա, նրանք) բարձրացնում են կնճիթները: Իսկ հենց որ (կնճիթը, կնճիթները) թշնամու հոտ են առնում, նրանց (տերն, տերերն) անաղմուկ հեռանում, ասես գետնի տակն են անցնում: Այդ վիթխարի, ուժեղ (կենդանին. կենդանիները) ոչ մի թշնամի չունի, բացի մարդուց:

Ես գտա ստորոգյալի եզակի կամ հոգնակի լինելով։

315. Փակագծում տրված գոյականները եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր (պահանջվող ձևն ինչպե՞ս գտար):

            (Տղան) համարձակ առաջ եկավ: (Օրերն) ամառանոցում արագ ու հետաքրքիր են անցնում: Ծովափի ժայռերին թառել են սպիտակ (թռչուններ): (Ոստիկանները) այդ տանը մի իսկական գազանանոց հայտնաբերեցին: (Մարդիկ) կարող են հիսուն ձևով «այո» ասել, բայց այդ բառի գրության միայն մեկ (ձև) կա: Այդ լճի (ջուրը) երբեք չի սառչում: Մաքուր, անձրևից դեռ թաց (փողոցը) դատարկ էր: Հավանաբար (մարդիկ) քնած էին:

316. Փակագծում տրված բայերը եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր (ո՞ր դեպքում հոգնակի գրեցիր):

Հոգնակի գրեցի այն դեպքում, երբ ենթական հոգնակի է։

            Փղի համար կնճիթր շատ կարևոր (է, են): Նա դրանով (է, են) ուտում ու խմում: Ձագը մոր ետևից վազում (է, են)՝ կնճիթով նրա պոչը բռնած: Փիղ ծնողները կնճիթով «ապտակում» (է, են) չարաճճի ձագուկին, որը սովորաբար փոքր ավտոբուսի չափ (է, են) լինում:

            Երբ փիղն ընկնում (է, են) փոսը կամ խճճվում թակարդում, մյուս փղերը մեկնում (է, են) կնճիթներն ու նրան օգնում (է, են): Փիղն առանց կնճիթի (չի, չեն) կարող ապրել, բայց աֆրիկյան սավաննաներում հանդիպել (է, են) կնճիթից զրկված փղեր: Այդպիսի փղերին ընկերներն (է, են) կերակրում: Փղերն իրենց վիրավոր կամ հիվանդ ընկերոջը (չի, չեն) լքում:
            Վաղուց ի վեր Հնդկաստանում փիղն ու մարդը բարեկամություն (է, են) անում: Խելացի ու հասկացող կենդանիները ոչ միայն ծանր աշխատանք (է, են) անում ու կատարում մարդու հանձնարարությունները, այլև, որպես հոգատար դայակներ, խնամում (է, են) երեխաներին: Պապը, հայրն ու թոռը կարող (է, են) նույն փղի «սաները» լինել. չէ՞ որ փղերը երկար (է, են) ապրում՝ յոթանասունից ութսուն տարի:

300. Հարցում արտահայտող բառերի փոխարեն համապատասխան բառեր կամ բառակապակցություններ գրելով՝ նախադասություններ ստացի՛ր:

            Ո՞վ ի՞նչ արեց:-Վաչեն գնդակ խաղաց։
            Ի՞նչը ի՞նչ եղավ:-Բաժակը կոտրվեց։
            Ովքե՞ր ի՞նչեն անում:-Տղաները ֆուտբոլ են խաղում”
            Ինչե՞րը ի՞նչ են լինում:-Հեռախոսները ըննկան։
            Ո՞վ ո՞վ է: Հայրիկս ծրագրավորող է։
            Ի՞նչը ինչպիսի՞ն է: Գնդակը շրջանաձև է։

301. Նախադասության մեջ կետերը փոխարինի՛ր մի բառով, որ երևա, թե ով է գործողությունը կատարում։

            Եղբայրս նորից մտախոհ նստեց:
            Նա բոլորից արագ է վազում:
            Ընկեր Հայկուհին խիստ ուսուցիչ է:
            Մայրիկը իմ մոտ ընկերն է:
            Մայրաննան կատակասեր ու ժպտերես աղջիկ է:

303. Կետերի փոխարեն մի բառ գրի՛ր, որն ընդգծված բառի հետ պատասխանի ի՞նչ է անում, ի՞նչ է լինում, ո՞վ է, ի՞նչ է, ո՞րն է կամ ինչպիսի՞ն է հարցին:

            Օրինակ՝
Գայլը ոռնում է:
Ճռռացողը դռնակն էր:
Այգին դեղին է:

            Կակաչը ծաղկում է:
            Ես խաղում եմ:
            Մտնողը լվացվում է:
            Կաթիլը թափվում է:
            Ընկերս գնում է:
            Եղանակը տաքանում է:
            Իմ ծննդավայրը Ռուսաստանն է:

304. Նախադասության մեջ կետերի փոխարեն գրի՛ր մի բառ, որն ընդգծված հատկանիշը վերագրի առարկային:

            Փուչիկը գունավոր է:
            Անձրևը հորդ է:
            Դուք գեղեցիկ եք:
            Նա բարի է:
            Կինը երիտասարդ է:
            Երկինքը մաքուր է:

305. Կետերի փոխարեն մի բառ գրի՛ր, որը նախադասության ընդգծված բառին վերագրվող հատկանիշ արտահայտի:

            Օրինակ՝
Եղնիկը զգուշավոր է:
Դու աշակերտ ես:

Տերևը դեղին է:
Ես գեղեցիկ եմ:
Մեր բակը քանդված է:
Ջրի թագավորությունը ջրի տակ է:
Արևը հսկա աստղ է:
Այս տարին ինձ սպասված է:

306. Տրված առարկաներին երկուական հատկանիշ վերագրի՛ր: Ստացված նախադասությունների մեջ գրածդ բառը կամ արտահայտությունն ինչպե՞ս կանվանես:

            Օրինակ՝
Օր – Օրը պայծառ է: Օրը մթնեց:
Նկար-Նկարը գեղեցիկ է։ Նկարը ջնջվեց

Թիթեռ-Թիթեռը ունի կարճ կյանք։
Անտառ-Ծառերով լի անտառ։ Անտառի ծառերը կտրեցին
Քույր-Քույրս ուրախ է։ Քույրս տխրեց
Ճամփորդ-Ճամփորդելը հետաքրքիր է։ Ճամփորդելը անհետաքրքրացավ։
            Նկար, թիթեռ, անտառ, քույր, ճամփորդ:

307. Փորձիր բացատրել, թե ինչո՞ւ են նախադասությունների մեջ ընդգծված բառերն անվանում ստորոգյալ (ստորոգել նշանակում է հայտնել, տրամաբանորեն ինչ—որ բան վերագրել առարկային, առարկայի մասին եղածը հաստատել):

            Վաղուց արդեն սարերը կանաչ են:-Որովհետև ձմեռը վերջացել է։
            Նրա ծիծաղն անգամ սիրելի է:-Որովհետև դու նրան սիրում ես։
            Արագիլը ճնճղուկի ձագերին պաշտպանում էր օձից:-Նրանք երկուսնել թռչուն են։
            Արագիլը հավատարիմ թռչուն է:-Այո որովհետև փրկեց ճնճղուկի ձաքերին։
            Այդ թռչունի հայրենիքը մեր բակի ծառն է:-Որովհետև նա ծնվել է այդտեղ։
            Հորեղբայրը դժվար ճանապարհով էր եկել:-Որովհետև նա հեռու է ապրում։
            Ցերեկները սովորաբար մի քիչ քնում է:-Որ հանգստանա։
            Ամպերը գունդ-գունդ կուտակվել էին:-